Tarih Nedir? / Edward Hallett Carr

Tarih Nedir? (What is History?), tarih yazımı, tarihsel gerçeklik ve tarihçinin rolü üzerine yazılmış en etkili ve tartışmalı kitaplardan. Çalışma, hem tarihçilerin hem de akademik çevrelerin tarih felsefesi ve yöntemi üzerine düşünmesini sağlamış ve tarih yazımına dair birçok önemli soruyu gündeme getirirken, tarih biliminin nesnelliği, tarihçinin subjektifliği ve tarihsel gerçeklik kavramları üzerine yoğun bir tartışma zemini sunuyor. Tarih okumaya ve Tarih yazımına meraklı olanların mutlaka el altında bulundurması gereken bir kitap yani.

Tarih Nedir?

Tarih disiplininin doğasını anlamak için altı bölüme ayrılmış çalışmada, tarihsel bilginin kaynakları, nesnelliği, tarihçinin rolü ve tarihin anlamı tartışılıyor. Kitap, Carr'ın Oxford Üniversitesi’nde 1961 yılında verdiği G. M. Trevelyan konferanslarındaki konuşmaların derlenmesiyle oluşturulmuş. Carr, tarihin sadece geçmişin kaydedilmesi olmadığını, aynı zamanda tarihçinin geçmişe dair seçici bir bakış açısıyla oluşturduğu bir yorumlar bütünü olduğunu savunuyor.

Tarihsel gerçekliğin mutlak olmadığını, aksine tarihçinin bakış açısıyla şekillendiğini ifade ederken tarihçinin, geçmiş olaylar arasından belirli olayları seçerek bir anlatı oluşturduğunu ve bu seçimin tarihçinin kişisel eğilimlerinden, ideolojik konumundan ve döneminin etkilerinden bağımsız olmadığını öne sürüyor ki buradan bakınca da çok yanlış gibi gelmiyor şimdi insana.

Diğer yandan tarihçinin yalnızca geçmişin pasif bir gözlemcisi olmadığını, aksine aktif bir yorumlayıcı olduğunu vurguluyor. Tarihçinin, olayları ve belgeleri seçerken kendi bakış açısını ve değerlerini sürece dahil etmesinden kaynaklı olarak tarih yazımı, hem geçmişin hem de tarihçinin bir diyalogu olarak ortaya çıkıyor.

Tarihin yalnızca bireyler tarafından değil, toplumsal bağlamlar içinde meydana geldiğini de belirten Carr, birey ve toplum arasındaki ilişkiyi tarih yazımının merkezine koyuyor. Ona göre, tarihi anlamak için toplumsal bağlamları, ekonomik yapıları ve ideolojik etkileri göz önünde bulundurmak gerekiyor.

Önemli bir noktada, tarihin mutlak bir nesnellik taşıyıp taşımadığı konusunu derinlemesine tartışmayı da ihmal etmiyor Carr. Nesnelliğin mümkün olmadığını şiddetle savunuyor ve tarih yazımının kaçınılmaz bir şekilde subjektif bir süreç olduğunu defalarca belirtiyor.

Pozitivist tarih anlayışını reddeden Carr, tarihin bilimsel bir doğrulukla değil, tarihçinin yorumlarıyla şekillendiğini vurguluyor yani. Bu yaklaşım, Leopold von Ranke gibi nesnellik odaklı tarihçilerin görüşlerine karşı tam bir meydan okuma. Doğal olarak da dönemin klasik bakış açısına sahip pek çok tarihçisi tarafından Carr'ın sevilmemesi çok normal. Buna bir de Carr’ın Marksist eğilimlerinden dolayı tarihsel olaylara ekonomik ve toplumsal bağlamda yaklaşmasını ekleyin. Aldığı övgü ve eleştirilerin haddi hesabı yok.

Belirtmeden geçmeyeyim, hem akademik hem de didaktik bir yaklaşımla şekillenmiş olan kitap, tarihçiler ve tarih felsefesine ilgi duyan genel okuyucular için anlaşılabilir bir dille yazılmış. Carr’ın net ve etkileyici argümanları, okuyucuyu tarihin doğasına dair derinlemesine düşünmeye teşvik ediyor diyebilirim.

Tarih Nedir?, tarih yazımı ve tarih felsefesi alanında bir klasik olarak kabul ediliyor. Günümüzde de tarih disiplini üzerine yapılan tartışmalarda sıkça başvurulan bir kaynak olarak geçiyor. Carr’ın eleştirel ve sorgulayıcı yaklaşımı, tarih yazımında nesnellik, tarafsızlık ve ideolojik etkiler gibi temel konuları ele alırken modern tarihçiliğe yön veriyor.

Özetlersek, Edward Hallett Carr’ın Tarih Nedir? adlı eseri, tarih disiplini üzerine düşünmek isteyen herkes için temel bir başvuru kaynağıdır. Carr’ın tarih yazımına getirdiği eleştirel yaklaşım, yalnızca geçmişin anlaşılmasına değil, tarihçinin rolüne ve tarihsel gerçeklik kavramına dair yeni perspektifler sunar. Bu eser, tarih biliminin doğasını, tarihçinin sorumluluklarını ve tarihin toplumsal bağlamını anlamak isteyen okuyucular için vazgeçilmez bir çalışmadır.